'Ik vond het einde heel zielig'

Inmiddels zijn er een aantal recensies over mijn boek Paniek om Jumper verschenen. En ik kan je zeggen: ik word er blij van. Oordeel zelf.

Inge Arons schrijft in de online dierenkrant:
Er was geen betere titel mogelijk voor dit boek. Een uitstekend verhaal wat je in één keer uit zou willen lezen. Dit verhaal is er eentje met een volwassen diepgang in de dingen van het leven die ongevraagd passeren.

De hele recensie lees je hier .

Bijna nog belangrijker is natuurlijk wat kinderen van het boek vinden. Rosalie gaat mij binnenkort uitgebreid interviewen (want zij wordt later vast journaliste) en schreef alvast een recensie over Paniek om Jumper op Banger Sisters.
Ik vind het een geweldig leuk boek (maar ik ben dan ook paardenfan) en ik vond het einde heel zielig om te lezen. Ik kreeg net als toen ik deel drie (Knokken voor Zita) uitlas tranen in mijn ogen. Netty beschrijft levensecht hoe die zieke paarden eruitzien en wat ze doen. Het is een heel mooi verhaal. Het is heel goed uitgelegd, maar niet te veel, zoals in sommige andere boeken.

Kijk, daar word ik dus huppelig van als kinderen dit van mijn boek zeggen. De hele recensie lees je hier .

En dan was er nog de recensie van Biblion, die weer tot erg hoge aankopen in de bibliotheken leidde. Het boek is dus in vrijwel elke bieb in Nederland te leen, en anders kun je het aanvragen en uit een buurbieb laten komen.
De schrijfstijl is vlot met veel dialoog. De gebeurtenissen zijn realistisch: het verhaal is met veel kennis van zaken over de medische kanten van paardenverzorging en het lief en leed op een manege geschreven. En ook ten aanzien van het leven van de meisjes die hun tijd moeten verdelen tussen school en manege.

De hele recensie kun je hier lezen.

Nou wat let je nog? Op naar de (kinderboek-)winkel om het aan te schaffen!

Daar hebben we Fleur

Ook dit jaar gaan er een paar illustratie-studenten van de Sint Joostacademie hun tanden stukbijten op een verhaal van me.
Ik kreeg zojuist deze karakterschets van Fleur in mijn mailbox, een ondernemend dametje dat erg van dieren houdt. Leuk als ik zo mijn eigen verzonnen personage ineens over het scherm zie huppelen. Dat heeft Arwen Luijten goed weergegeven!
Dit wordt vast weer een toppertje, mijn verhaal 'Mierenleeuwen kijken' geillustreerd door Arwen!
Als je weet dat dit (door mij geliefde) verhaal al ooit is uitgegeven onder een andere naam met afschuwelijke illustraties, dan begrijp je dat ik hier blij mee ben. Gelukkig is het in de andere vorm roemloos ten onder gegaan.

Kinderboekenmakersflashmob

Het was nodig, heel erg nodig.
Vandaag togen zo'n veertig kinderboekenmakers en wat beschermengelen van het kinderboekenvak naar Maastricht.
Hanneke Koene van kinderboekwinkel De Boekenwurm had namelijk een noodoproep uit laten gaan: 'Het gaat slecht met de kinderboekwinkels.'

Dus gingen we met heel veel schrijvers tegelijk voorlezen. Om daar eens even heel luidruchtig aandacht voor te vragen. En ondertussen tekenden de illustratoren buiten de ramen vol.

Maar eerst moest gans Maastricht natuurlijk weten dat we er waren en dat ze allemaal naar de winkel moesten komen.
Dus togen Marjo le Comte als een rode diva met zwarte hoed (zie foto) en ik (met hulp van hond Zjors) de stad in met rinkelende bellen. Marjo stuurde me heel handig van terras naar terras en daar aangekomen ook nog eens dwars over het terras, over de voeten van de obers, zo ongeveer. Om onze boodschap als nieuwerwetse dorpsomroepers luidkeels te verkondigen.

Eerlijk gezegd reageerden de mensen redelijk mat als we vertelden dat er wel 40! wel 40! schrijvers tegelijk in de stad waren. 'Kom nu maar kijken, we hebben ook lekkere cup cakes!' riepen we.
Dat deed menigeen opveren. Cup cakes en ook nog eens gratis?
We zagen later verschillende 'terrasbewoners' naar de winkel komen.
Waarschijnlijk moeten kinderboekhandels dus meer cup cakes bij de boeken serveren? Of is dat een te-kort-door-de-bochtconclusie?

Alle kinderen die we onderweg spraken, keken ons wezenloos aan. Dat was te verklaren: ze waren Frans, Duits, Zwitsers, Oekraïens of nog exotischer. Nee, daar konden we niet voor voorlezen.

We werden ook nog danig in ons wervingswerk gestoord, Marjo en ik. Niet door de politie, die gingen we gewiekst uit de weg. Nee, er waren hordes toeristen die graag met dat malle duo en dat schattige hondje op de foto wilden. En toen waren er weer toeristen die die fotograferende en filmende toeristen wilden filmen. Kunt u het nog volgen? Wij af en toe niet als er weer wat superslanke Japanse meisjes (is iedereen daar eigenlijk slank?) op en om de fiets hingen. Gelukkig hingen zowel de fiets als de skoet van Marjo vol met de posters die Kees de Boer ontwierp, zodat er in alle delen van de wereld straks verbaasd op de foto's gekeken gaat worden waar dit tumult nu allemaal over ging.
Over de Boekenwurm, mensen. Die moet namelijk blijven, net als alle andere kinderboekwinkels.
Koop je boeken bij de specialist! Inclusief deskundig advies en als je mazzel hebt een cup cakeje.

Turkije 13 (slot) - Inspiratie

Op elke reis die ik maak probeer ik een onderwerp te zoeken waar ik over zou kunnen schrijven.
Als je dagenlang dit soort bergen en holen ziet dan kom je natuurlijk al snel uit op een verhaal over verstoppen. Onvindbaar kun je je hier maken.




Tijdens een wandeltocht door een kloof kwamen we op een afgelegen plek waar plots een motor stond. Eenzaam en alleen in het niets. Toen we wat beter keken zagen we waar de eigenaar waarschijnlijk woonde. Onder de golfplaat. Een olijfblik als schoorsteen en verderop nog een ontluchtingskoker. De ingang van zijn hol konden we zo snel niet vinden en het leek ook heel ongepast om ernaar te zoeken. Hier leefde iemand die van privacy hield.

Maar, dacht ik, stel dat hij er een paar dagen niet zou zijn dan zouden in dat hol natuurlijk wel... Juist ja, toen was het verhaal alweer geboren in mijn hoofd.
Wellicht leest u het nog eens!

(Klik op de foto's voor een vergroting)

Turkije 12 - Groenten en fruiten

Onze gids, de Turkse Tukker Mustafa heeft het tijdens onze reis zo vaak gezegd, groenten en fruiten, dat ik het nu heel normaal vind klinken. Waarom hebben fruiten eigenlijk geen meervoudsvorm.

Afijn, de eerste dag reden we dus ongeveer 400 kilometer langs de zuidkust van Turkije en Mustafa wees ons wat er allemaal verbouwd werd. Je kunt het zo gek niet verzinnen wat groenten en fruiten betreft of het groeit wel ergens in Turkije.
Behalve cocosnoten, die dan weer niet.
Honderden kilometers aardbeien. En dan van die heerlijke sappige! Om een verlengde oogst te hebben groeien ze in het vroege voorjaar in eindeloze plastic koepelkassen. Kilometers lang. Als de zon daarop schijnt moet je er maar niet meer gaan oogsten, je valt al flauw voor je je eerste kistje vol hebt.

Wat meer naar het binnenland, waar een landklimaat heerst: kilometers aardappelvelden. Die aardappels (en ook sinaasappels en zo) worden 's winters heel slim opgeslagen in al die grotten die er in het bizarre steenlandschap zijn ontstaan. Goedkope koelcellen dus die altijd vorstvrij blijven.
Bij de zeer uitgebreide buffetten die we twee maal daags voorgeschoteld kregen leerden we dat die saaie aardappel van ons die hier alleen als stamppot of als aardappel wordt opgediend heel wat meer in zijn mars heeft. Eet een paar maanden met de Turken mee en je schrijft zo een boek over vijftig tinten aardappel. En dan hebben we het nog niet gehad over al die andere gerechten waar ze mee kunnen toveren.
En die zoete toetjes waarbij je elke avond moet kiezen uit minstens tien soorten pudding en gebak.

Op de eerste foto de moerbeivruchten die ik voor het eerst proefde en waar ik meteen aan verslingerd was.
Op de tweede foto de schalen vol sinaasappels en granaatappels die we overal onderweg in stalletjes zagen. Zelfs in de afgelegen kloof waar we wandelden. Het kost daar echt geen moeite om aan je dagelijkse vitamineshot te komen. De vruchten zien er wat onooglijk uit, maar de smaak van het sap is geweldig!

Op de derde foto een schaal met pepertjes, die ook in alle soorten en maten de dis sierden. Maar waarom ze er staan weet ik niet, ik heb ze een keer geproefd en dat was echt voldoende! Volgens mij moet je die echt niet zo eten.
Op de buffetten lagen overigens ook altijd hele schalen met kruidentakken. Niet een paar blaadjes munt of selderie, nee je neemt meteen een paar flinke takken, ook van de kruiden die je niet herkent, en knaagt die lekker op. Ook de lenteuitjes werden zo rauw door de Turken gegeten als bijgerecht. Dat vond ik toch ietsje te pittig.

Turkije 11 - Kleur!

Het Turkse volk houdt nogal van kleur, en daarom houd ik al meteen van de Turken. Broeken, huizen, tapijten: kleur, kleur, kleur.
Ik moet me dan ook inhouden wat aankopen betreft.
Wat kocht ik allemaal niet?
Deze wijnkaraf. Een erg mooi en ook handig ding. De ober doet zijn arm door het ronde gat, waardoor de karaf op zijn schouder komt hangen. Om een glas bij te schenken volstaat het om voorover te buigen en de wijn begint rijkelijk te vloeien. Ik denk dat het wel wat oefening vergt om niet te morsen. Maar ik weet het niet, want deze kocht ik dus niet.


Ook kocht ik dit snoepgoed bomvol kleurstoffen niet. Hoewel het er heel aantrekkelijk uitzag. En dan moet je je dus een winkel voorstellen die tig toonbanken heeft die allemaal gevuld zijn met lekkers, lekkers, lekkers. Oegh!
Maar ik kocht op straat gezonde nootjes en gesuikerde moerbeivruchten. Want wat eten betreft hebben ze daar echt alles!



Ook kocht ik deze kleurrijke lamp niet, simpelweg omdat mijn huis al vol hangt met kleurrijke lampen en waar zou deze dan weer moeten komen. Maar mooi was hij wel!
En ook omdat ik een kleine koffer had meegenomen, met voorbedachte rade. Nou ja, met die koffer kwam het dus niet helemaal goed, ik heb toch nog wat ruimte moeten huren in de koffer van mijn vriendin.

Vol verwachting klopt ons hart!

Het zou er nu ongeveer kunnen zijn. Of anders volgende week of zo. Maar lang kan het niet meer duren.

Ina Hallemans leefde zich uit op de twee voorkanten van het boek. En natuurlijk op de illustraties binnenin.
Ik leefde me uit op de tekst van dit eerste deel in de ponyserie over Kai en Kira die allebei graag een pony willen.
En vormgeefster Veerle van Clavis gooide er nog eens wat prachtige tierelantijnen en franjes overheen, zodat het een wel zeer rijkelijk (full colour) geïllustreerd boek is geworden. Bovendien staan er ook nog eens een boel foto's in van de twee pony's. Een uniek concept vinden we zelf.

Een omkeerboek. Aan de ene kant lees je het verhaal over Kira die een eigen pony uit mag zoeken. Keer je het boek om dan lees je over Kai die verliefd wordt op een onhandelbare shetlander in een wei.
In deel 2 komen de kinderen dan voor het eerst samen op ponyles. En ook dat gaat niet helemaal naar wens.

Maar eerst maar eens deel 1.
We kijken ernaar uit!
Het is een boek voor jongens en meisjes vanaf ongeveer 7 jaar.

Turkije 10 - De viagravallei

Of we ook naar de vallei met ... uh ... je weet wel ... nou ja, of we daar dus ook gingen kijken, vroeg ik aan onze gids Mustafa.
Hij begreep me uitstekend en vertelde dat eigenlijk alleen de duivenvallei en de kamelenvallei op het programma stonden, maar als ik graag naar de 'zuilengalerij' wilde dan kon hij dat zeker met de chauffeur regelen.

Van alle foto's die ik over Cappadocië vooraf zag waren deze me het meest bijgebleven, omdat het bijna geen natuurverschijnsel leek te kunnen zijn.
Misschien kon ik zo'n achtergrondje nog eens mooi verwerken in een verhaal, toch?
Dus hup, wij togen daarheen.

De vallei kreeg vooraf allerlei namen van ons. Het klonk allemaal een beetje goor.
Dus uiteindelijk besloten we het de viagravallei te noemen, een passende en toch keurige naam.

Rondom de vallei alleen de bekende bussen vol Japanners met fototoestellen.
Nee, dat zat wel goed, het was echt een serene plek, niks mis mee!

Ooit spuwde hier een vulkaan een berg tufsteen naar buiten. Regen en wind deden de rest en lieten de delen waar harde stenen in zaten ongemoeid. Het ziet er wat wonderlijk uit, bijna geboetseerd door zorgvuldige handen in plaats van geërodeerd.

Als je goed op de tweede foto kijkt zie je dat er ooit iemand in een - ahum - 'zuil' is gaan wonen. Een wonderlijke woning.
(Klik op de foto's voor een vergroting)

Turkije 9 - Honden, honden, honden

Ja hoor, dat heb ik natuurlijk weer. Kom ik huis, blijkt mijn camera voor de helft gevuld met foto's van honden. Vrijwel geen groepslid op de foto's te zien, alsof we daar alleen waren, de honden en ik.

Het verbaasde me wel, de ruimte en het respect die honden in dit deel van Turkije kregen. Overal waar we kwamen lag er wel een hond te soezen in de zon.
Als de bus stopte, kwamen ze even kijken of er iemand een koekje of boterham had. Zo niet, ploften ze weer heerlijk in de zon. Of wandelden ze even met ons mee door een ruïne of museum dat we bezochten. Niemand die ze wegjoeg. Dit is historisch erfgoed, jongens, fluisterde ik ze toe.
Ze zagen er ook zonder uitzondering weldoorvoed uit, dus ze waren vast van iemand. Maar van wie? Geen baas te bekennen.
Vreemd genoeg reageerde ook niemand van de groepsgenoten angstig op de honden, terwijl ze soms met vier tegelijk de groep benaderden. Hier ben ik gewend dat er altijd wel iemand gaat gillen: Iegh, ik ben bang of allergisch of allebei!

Honden leefden daar een beetje als de poezen hier bij ons. Ze kuierden in alle vrijheid wat rond, soesden midden op straat in de zon, snuffelden eens vriendelijk wat aan elkaar, staken af en toe een drukke weg over. Dat ging meestal goed, auto's toeterden niet eens, maar reden er behoedzaam omheen.
Soms ging het fout en dan lag de hond morsdood langs de weg.
Hoogstwaarschijnlijk ging hij dan net als de enkele onvoorzichtige geit of het ongelukkige schaap dat afdwaalde van de kudde en een bochtige bergweg fataal overstak, dezelfde avond nog op de barbecue.

Nergens zag ik een kuitenbijtertje of een vals blafkikkertje. Misschien zijn ze daarop geselecteerd en hebben de 'gedragsgestoorden' een snelle dood gekregen. Maar eerder denk ik dat deze honden zo'n relaxed leven hebben dat er geen enkele reden is om je waar dan ook druk over te maken. Ze lopen niet aan een riem (een grote stressfactor want dan kun je niet weg) en er is niemand die de hele dag tegen je zegt wat je vooral niet mag doen.

Pas op het einde van de week zag ik twee honden aan een lijn lopen. Ze werden uitgelaten in een druk park in Antalya. Ik vond het zo'n idioot gezicht: een hond aan een touwtje. Dat sloeg nergens op. Na een week al, terwijl ik hier altijd mijn honden aangelijnd uit moet laten.
In Antalya hadden de overal tussen de toeristen liggende honden in het park overigens een oormerk. Als teken dat ze van iemand zijn en dat ze regelmatig gecontroleerd worden. Daar treedt de 'hondenbeschaving' dus al in.

Ik besloot dat mijn kijk op honden resoluut moest gaan veranderen. Ik was toch helemaal idioot geweest om mijn Loeky vorig jaar een jaar lang op antibioticum in leven te houden, enkel maar omdat ik hem niet kon missen. Hier gingen de honden vast en zeker snel dood als ze wat mankeerden. Ik zag namelijk nergens een hond met oude tanden. Ze zagen er allemaal jong, fit en gezond uit.
Dit was een heel wat gelukkiger en gezonder hondenbestaan. Zo zou het horen!

Dacht ik, tot ik slechts een dag thuis was en mijn kleine Zjors weer als een baby ging vertroetelen en hem zijn lievelingshapjes toestopte. Want hij had me toch zo gemist, die kleine schat!

Juist ja. Kort geheugen, Netty!

De ramsj een ramp?

Vroeg of laat krijgen veel schrijvers ermee te maken. De uitgever stuurt een mail (of als ze moedig zijn bellen ze) dat de verkoop van een boek toch niet doorloopt zoals ze verwacht hadden en dat ze 'helaas, heel vervelend, wilden het echt ook liever anders' hebben moeten besluiten je boek te gaan verramsjen (voor de niet-schrijvers: dumpen tegen een belachelijke prijs).
Rond deze tijd van het jaar lopen we 'extra risico' want de cijfers over het vorig jaar zijn net bekend, de royalty's vielen wellicht al wat tegen en nu gaat het boek dus helemaal van de markt.

Toen het mij overkwam met mijn twee boeken van Tess en Tim (waarover ik überhaupt verbaasd was dat er nog wat van zijn verkocht, want op elke beurs waar ik kwam was de uitgever ze 'vergeten mee te nemen') was ik even ook in shock.
Ik had dus gefaald, mijn boeken waren niet leuk genoeg om er 2500 van te verkopen, terwijl ik zo mijn best had gedaan. Laat staan dat er een herdruk zou komen. Ik schreef bagger, niemand hield van mijn boeken, en ook niemand hield van mij! (Denk een plaatje van uit mijn hoofd spattende tranen!)

Maar al snel kwam het besef dat de uitgever de illustraties nooit had zien zitten (want niet oubollig genoeg) en de boeken in een hoekje had weggemoffeld. Geen wonder dus.
Bovendien verramsjten ze de helft van hun fonds, want het ging slecht, heel slecht. (Nog geen jaar later ging de hele uitgever over de kop en werden alle boeken afgevoerd.)

Toen ik van de schrik bekomen was, besloot ik de boeken zelf grotendeels op te kopen, zo'n 400 exemplaren. Voor 1 euro per stuk, hardcovers, in kleur op elke pagina geïllustreerd, daar moest wel iets voor te vinden zijn.

Verschillende boekhandels in de buurt namen met veel plezier stapels van me over en verkochten die voor een paar euro als leuke hebbedingetjes.
Ineens regende het verzoeken om informatie in mijn mailbox van kinderen die er hun boekbespreking over gingen houden. Ik werd zowaar ineens beroemd.

Een jongetje uit de buurt dat van zijn moeder nooit naar kinderfeestjes mocht omdat ze geen cadeautjes konden betalen, kreeg er tien van me en kon een halfjaar naar feestjes. Wij allebei gelukkig.

Op wat markten verkocht ik er zelf een bulk, waardoor de aanschafprijs er razendsnel uit was.

Al mijn familieleden en vrienden vroegen herhaaldelijk of ik nog van die mooie goedkope boekjes had en ze werden als presentje verscheept naar Australië, Canada, Hongarije en weet ik waar. Zo internationaal was ik nog nooit gegaan. Vaak gingen ze naar kinderen van Nederlandse ouders die daar woonden en geen Nederlandse les kregen (het waren boekjes voor startende lezers).

Zo hield iedereen om me heen (en ik nog het meest) zich ineens bezig met die boekjes en het was leuk! Eindelijk had ik weer contact met het product dat ik ooit maakte, ik zag waar het heenging, wie het las, ik werd er zowaar gelukkig van. De boeken waren bevrijd uit de loods waar ze hadden liggen verstoffen.
En ik verdiende er veel en veel meer aan dan ik bij de uitgever (35 cent per boekje) ooit had kunnen verdienen. Kassa!

Als ik er goed over nadenk, ben ik blij dat er regelmatig een aantal titels uit de markt worden gehaald. Laten we wel wezen, de Nederlandse kinderboekenmarkt is overvol en het gros van de boeken (ook die van mij) haalt het absolute topniveau niet. Er zit een gigantische 'middenmoot' van boeken die echt leuk, lief, mooi, spannend of boeiend zijn, maar die zo vervangbaar zijn door een leuk, lief, mooi, spannend of boeiend boek van een collega. Laten we daar niet moeilijk over doen.
Liever heb ik dat er dan af en toe boeken die niet echt meer lopen verramsjt worden dan dat ik te horen krijg: leuk nieuw boek heb je geschreven, maar de winkels liggen al te vol. Ook als dat boeken van mezelf zouden zijn die zouden verdwijnen. Kan ik leuk mijn koopmansgeest weer eens aanpreken.

Laten we eerlijk zijn tegenover onze eigen boeken: de meeste titels hebben geen eeuwigheidswaarde. Ook al zouden we dat nog zo graag willen.

Turkije 8 - Europa, europa, europa

Waar we ook kwamen in Turkije, overal werd er gerefereerd aan het feit dat ze 'binnenkort' bij Europa en de euro zouden horen.
Turkse lira's hoefden we al niet meer te pinnen om te overleven, op alle plaatsen kon ook met euro's worden afgerekend en als die op waren konden we zelfs nieuwe euro's uit de geldautomaat halen.

Om de flitsende vooruitgang van het land te accentueren zijn er brede snelwegen aangelegd langs de oprukkende industrieën, die vanwege het feit dat het tolwegen zijn soms wel een gebrek aan auto's hebben. Op een zesbaans weg zagen we zelfs op de linkse strook een zwerfhond zich koesteren in het zonnetje op het asfalt. Er reed alleen af en toe een auto op de rechterbaan en als die een dolle bui had ging die soms midden op de weg rijden.
We werden (wat ik niet verwachtte in Turkije) twee keer aangehouden op de snelweg. Een keer om de bus te wegen en een keer om alle tachograafschijven te controleren. Dat er inmiddels een rijtijdenwet is in Turkije verbaasde me, maar mij werd meegedeeld dat dat allemaal 'moest van Europa'. Het wordt er wel veiliger door op de wegen, zonder twijfel!

Het aandeel van krottige woningen met eventueel een koetje en wat schaapjes ernaast aan de rand van dorpjes neemt in snel tempo af. Elk zichzelf respecterend dorp heeft ze opgeruimd, om plaats te maken voor kleurige hoge woningen, maar meestal voor fleurige flats. Dat staat wel erg raar, een paar keurig aangeharkte flats aan de rand van een dorpje van misschien 1000 inwoners en legio lege plekken om het dorp heen. Ik zou dan liever op de grond wonen.

De nieuwe flats worden gefinancierd door huurkoop. Bewoners betalen een bepaald huurbedrag per jaar en na tig jaren zijn ze eigenaar van hun appartement. Zo zijn huizen daar nu voor iedereen betaalbaar.
Blijkbaar vinden ze het prettig om in de warme zomermaanden in elkaars schaduw te wonen, want de flats staan vaak op een dusdanige afstand van elkaar dat ze zo op elkaars balkon kunnen springen.
Waar we ook kwamen in het land: overal werd gebouwd, gebouwd, gebouwd. Zo te zien is het een land van ongekende mogelijkheden.
Die werkgelegenheid is ook wel nodig omdat sinds de laatste hervormingen (die ook weer moesten van Europa?) de pensioenleeftijd van 43 jaar in stappen wordt opgetrokken naar 65 jaar. Daar steken wij met onze enkele jaren extra karig bij af.

Hoe het moet met de warmwatervoorziening weet ik niet. Op de huizen van een of enkele verdiepingen vind je in het zuiden van Turkije overal de bekende rommelige tonnen en zonnecollectoren op het dak. Een uurtje zon en je kunt weer 24 uur warm douchen. Dat volstaat natuurlijk niet voor een flat.

Wie er toch allemaal in die giga-hoeveelheid flats moesten gaan wonen, vroegen we ons af.
Veel getrouwde kinderen dus die tot op heden met hun ouders nog een woning deelden (die sociale samenhang gaat dus ook rap veranderen) en ook veel uit andere landen terugkerende Turken.
In een kleine plaats aan de kust sprak ik een Nederlandse Duitser die sinds zeven jaar in Turkije woont. Hij vertelde dat hij alleen al in zijn dorp en alleen al dit jaar veertig Duitse mensen of echtparen kende die hun huis of appartement in het plaatsje verkocht hadden en terug naar Duitsland waren gegaan omdat de veranderingen zo snel gaan en de prijzen ook gewoon Europees worden.

Maar nog veel meer Turkse mensen zijn uit Duitsland terug gekomen na hun pensioen of om in hun geboorteland hun loopbaan voort te zetten. Werk is er zo te zien overal genoeg met zoveel bouw, het bloeiende toerisme en vooral erg veel land- en tuinbouw. Tel daarbij op de bodemschatten die Turkije heeft en de visserij dan heb je werk op elk denkbaar gebied.
Waarom zou je dan een een koud ongastvrij land gaan zitten aan de andere kant van Europa?
Ik voorzie hele volksverhuizingen de komende jaren.

In de grote steden aan de Turkse Riviera hebben de buitenlanders de woningmarkt overspoeld. Antalya (door de Turken gekscherend Allemagna genoemd) heeft inmiddels 10.000 Turkse woningeigenaren, naast de 2500 Nederlanders en dan nog de Russen en Denen die er wonen of vakantie vieren in hun eigen appartement.
Van de eindeloze rijen hotels aan het strand staat in de winter driekwart leeg. En ik vrees dat er straks ook in de zomer erg veel leeg komen te staan, want ik kan me niet voorstellen dat toeristen twee keer achtereen de vergissing maken om een week in zo'n all inclusive te gaan zitten met uitzicht op zee, maar met een onooglijk klein strandje en een snelweg bijna over je badlaken. Mij lijkt het vreselijk om daar een week opgesloten te worden, geringd als een duif met de juiste kleur polsband zodat de ober kan zien of je moet betalen of door mag zuipen.
Nee, laat mij dan maar het binnenland in reizen, daar kun je me voor wakker maken.

Turkije 7 - Turk zoekt vrouw

Onze geweldige gids Mustafa (een Turkse Tukker) vertelde ons uitgebreid hoe het zoeken van een partner traditioneel in zijn werk gaat in Turkije.
Eerst moet de jongen in dienst zijn geweest, want tot die tijd is hij een watje dat door geen enkel meisje serieus wordt genomen.
Tegen de tijd dat hij uit dienst komt zijn alle hulptroepen (tantes en andere familieleden die op de markt alle mogelijkheden alvast bespraken en bekeken) al in gereedheid gebracht om jongens op potentiële meisjes te attenderen.

Een huwbaar meisje moet altijd onberispelijk gekleed zijn en in een opgeruimd huis leven, want elk moment kan er een huwelijkskandidaat onaangekondigd met zijn ouders op de stoep staan.
Dan gaat ze thee zetten voor hem en zijn familie, glimlacht haar liefste glimlach en luistert gedwee naar de gesprekken van de volwassenen en de partner to be.
Bevalt hij haar niet, dan laten haar ouders weten dat ze toch eerst nog liever even haar studie afmaakt of men verzint een andere reden waarbij de jongen geen gezichtsverlies lijdt.

Zo kan een jongen, met een beetje pech, dus wel tientallen keren op de thee moeten, voordat er een verlossend woord en een bruiloft komt.
Onze chauffeur was zo'n lekker ding en ook nog eens zorgzaam, vriendelijk en attent, dat we gisten dat hij slechts een enkele keer op de thee had gehoeven. En verdraaid, het klopte.
De rest van de vakantie deelden we mensen in op basis van onze veronderstelling hoe vaak iemand thee zou hebben moeten drinken. 'Dat is er eentje van minstens vijftien keer thee,' zeiden we dan tegen elkaar.

Maar ook wat dat betreft moderniseert Turkije erg snel.
Onze gids veronderstelde dat ik prima zou passen in hun datingprogramma op tv. Ik droeg namelijk mijn heerlijk zittende Turkse broek die ik eerder ooit kocht in Dalyan. Een broek waarvan mijn Turkse vriendin destijds zei dat ik hem absoluut, maar dan ook absoluut, niet mocht dragen in haar nabijheid. De broek hoort een beetje bij een klasse van laten we zeggen, wat minder aantrekkelijke boerenvrouwen of tapijtweefsters. Niet bij een mondaine zelfbewuste vrouw.

Toen ik met die broek aan in een stadje liep, gierden de bewoners daar het dan ook uit. Verschillende mensen wilden met me op de foto, dat gekke mens uit het verre buitenland. Zelfs deze opgeschoten jongens smeekten me met hen op de foto te gaan. Ja, als ik het zo terugzie vind ik ook wel dat ik duidelijk meer talent heb voor slonzig dan voor elegant en modieus.
Maar goed, volgens Mustafa was ik een toonbeeld van de moderne vrouw die zich goed weet aan te passen. Hoofddoekje erbij en ik kon zo op tv.
Wie schetst namelijk onze verbazing toen we hoorden dat er elke dag, ja elke dag, van vier tot zeven op een van de Turkse zenders een programma is waarin mensen (jong, oud, weduwe, gescheiden man en noem maar op) een oproep doen om aan de man of vrouw te komen. Een soort Turk zoekt vrouw dus. Waarschijnlijk man/vrouw en niet vrouw/vrouw of man/man, want dat past niet binnen de Islam.

Ik liet mijn kans voorbij gaan, terwijl ik toch smulde van de vele bruidswinkels in de stadjes en ik me vergaapte aan deze mooie bruidjes aan het strand. In dit geval liepen de bruidegommen er maar een beetje slonzig bij.
Kans verkeken zit ik weer alleen te wezen in dit koude kikkerland.

Turkije 6 - Special price for you!

Verplicht nummer tijdens de reis, het bezoeken van bedrijven die je wat aan willen smeren. Hoe het financieel precies werkt, weet ik niet, maar in ieder geval zijn de reizen zo goedkoop (en dan koos ik nog de duurste organisatie) omdat de hele groep wordt meegesleurd naar een opdringerige verkoopdemonstratie die vermomd is als een bezoek aan een stukje authentiek Turkse arbeid.
Hier waren we in een tapijtknoperij. Het info-deel vond ik zeker interessant. Knap hoe de vrouwen vingervlug de ieniemienie knopen legden. Allemaal in bedrijfskleding, model vormeloos.
En ik ben ook altijd dol op weetjes zoals de lengte van een draad die van een zijdecocon kan worden getrokken: 1,4 kilometer! Onvoorstelbaar.

De verkoopmanager deed het voorkomen alsof het om hier gemaakte (wollen en zijden) tapijten ging, echter de snelheid waarmee een tapijt vordert zou betekenen dat er honderden vrouwen hier zouden moeten werken om alle duizenden
tapijten in zijn verkoophallen te kunnen produceren.
Ik denk dus eerder dat de vrouwen daar als een soort 'aankleding' zaten, het ging hun erom dat we onder het genot van een glaasje ondrinkbare appelthee (een poeder aangelengd met heet water) zouden worden verleid tot aanschaf van een zijden handgeknoopt tapijt van 10.000 euro of meer. Thuis afgeleverd, of als het klein was, meegenomen in een daar verkregen tas. Een simpel handgeknoopt wollen tapijtje van een 2000 euro mocht ook, hoor. Om dat te bereiken besprongen zo'n vijftien medewerkers ons na de demonstratie om ons mee te tronen naar aparte verkoopzalen.
Dat geld had ik dus niet in the pocket, en ook niet op de bank staan, dus kocht ik bijgevoegde fabriekgeproduceerde muismat voor 2 euro. Met gouddraad, kom daar nog maar eens om!
Eigenlijk had ik er een leuk kelimtapijtje willen kopen, want dat had ik nu net nodig. Maar daar werd zo minderwaardig over gedaan (geweven dus stukken goedkoper dan geknoopt) dat ik de zaak snel verlaten heb en hier maar een keer naar een meubelgigant afreis. Lekker puh!

Zoals overal waar we kwamen ging ook hier de eigenaar uitgebreid in op het gevolg van Turkije bij Europa en de invoering van de euro.

Nu waren de vrouwen nog tevreden met een euro of veertig per maand. Als Turkije zich aan zou sluiten bij Europa zou hij het minimumloon moeten betalen en zou deze arbeid dus verdwijnen.
Ik weet niet of ik dat erg vind dat de tapijten voortaan machinaal gemaakt worden. Het lijkt me een hondenbaan, dat knopen met de hand.
Een leek ziet het verschil niet en wie wil er nu tegenwoordig nog een tapijtje dat 80 jaar meegaat? Na 20 jaar wil je wel weer eens op Tweede Paasdag naar de meubelboulevard voor een fris onderleggertje, dacht ik zo.

(Klik op de foto's voor een vergroting)

Turkije 5 - Down to earth!

Om spectaculair te kunnen landen, gaf de piloot nog maar eens gas bij. Vanaf grote hoogte doken we vervolgens richting akkers. We kregen opdracht om camera's en brillen op te bergen en in de landingshouding in de mand te gaan hangen.
Gehurkt, hangend aan de lussen, zaten we als sardientjes klem in de overvolle mand. Er kon niet veel gebeuren.

Zonder bril en onder de rand van de mand zag ik erg weinig, maar ik hoorde de mand zoveel te beter schuren door de takken van een fruitboom. Takken vlogen om ons heen terwijl de ballon de mand meesleurde. Daar zou de boer niet blij mee zijn!
Rakelings gingen we over de elektriciteitskabels en toen smakte de mand met een schok op de grond. Gelukkig werden we nog een stuk meegesleurd, anders hadden we moeten uitstappen in een afgrond. Vrij lastig.
Langzaam maar zeker tuimelde de mand om. Om te voorkomen dat degene voor mij op mij zou vallen, maakte ik me zo smal mogelijk. Te smal dus.
Mijn eigen elleboog drukte zodanig in de zijkant van mijn ribbenkast dat ik subiet een stuk of wat ribben kneusde.
De adem werd me ontnomen, door mijn ribben of door de schrik van het omtuimelen?
Maar daar waren ze alweer, de zwaargewichten. Ze sprongen op en klampten zich vast aan de zijkant van de mand, waardoor die weer keurig recht kwam staan.

Nu uitstappen dus. Omhoog klauteren via de gaten in de zijkant ging prima. Maar daar zat ik dan boven op de rand. Nu moest ik me charmant en elegant om zien te draaien om langs de andere kant omlaag te klimmen. Maar mijn ribben schreeuwden: niet meer bewegen! Heel stil hier voor eeuwig blijven zitten en genieten van het landschap!
Ik twijfelde een seconde. Kon ik me misschien zo langzaam omlaag laten zakken?
Een seconde te lang dus.
Voor ik het in de gaten had legde een van de zwaargewichten mijn arm om zijn nek, zijn ene arm schoof hij onder mijn knieën, zijn andere achter mijn rug en zo droeg hij mijn 85 kilo's keurig een eindje van de ballon vandaan en daar zette hij me, charmant en elegant het mag gezegd worden, bibberend op de grond.

Ik kreeg champagne (zonder alcohol) en een diploma (op naam van Nekky van Kaakhoven) en ik was voortaan een volleerd ballonvaarder!! Jeuh! Dat had ik toch maar mooi gefixt!

Nu, een week later, doet het ademen nog steeds zeer, maar binnen twee tot zes weken zal dat over zijn, is me beloofd. Zo werd het toch nog een adembenemende ervaring!

(Klik op een foto voor een vergroting)

Turkije 4 - Fabeltastisch

Eng?

'En toen, Netty, en toen? Was het niet eng?'
Nee, eerlijk gezegd vond ik het varen geen moment eng. Hoewel ik in de bergen altijd bang ben van smalle richeltjes te vallen en bij afgronden nooit over de reling zal gaan hangen, leek het varen in een luchtballon voor mijn gehersenspoelde geest volledig veilig.
Soms botsten we bijna tegen een ander aan, dat wel. Maar via een Walkietalkie hadden de piloten contact met elkaar en dan ging de een even een beetje omlaag en wij omhoog en daar vlogen we over de ander heen.


Druk?

Druk was het zeker in de lucht. Om mij heen zag ik minstens zestig ballonnen varen en dan waren er ook al geland en andere zag ik nog opgeblazen worden om op te stijgen.
Hoeveel er zoal in de lucht gingen, vroeg ik de piloot.
Nou, zeker wel een stuk of veertig.

Ja, ja.
Ik herhaalde mijn vraag.
Vandaag was het rustig, want het seizoen was nog niet begonnen. Er waren er ongeveer 120 in de lucht, schatte hij.
En die vlogen dus allemaal rakelings, zo laag mogelijk, over dat mooie oude stadje, zodat je de ontbijtyoghurt uit de kommetjes van de mensen kon kijken.
Als ik daar woonde zou ik toch af en toe de neiging hebben er eentje omlaag te schieten die zo laag over mijn platje ging dat je kon zien hoe versleten de schoenen waren die voor de achterdeur stonden. En dat dan elke ochtend dat het niet waait of regent.

Ik telde even vlug. Laten we voorzichtig zeggen dat niet iedereen 24 mensen in een mand propte, maar gemiddeld 20.
Dan kom ik op 120 x 20 x 150 euro is toch even snel 360.000 euro die er op zo'n ochtend, woesj, in de lucht vliegt. Crisis mensen, het is crisis!
In het seizoen vliegen er 140 ballonnen, elke ochtend, volgens mijn piloot, en die zitten vol. Kom ik toch even snel op ruim 5 ton! Geloof me mensen, als Turkije aan de euro begint (daarover in een later blog meer) dan hoeven we die daar niet overeind te houden met extra donaties. Die slimmeriken verzinnen wel weer een lucratief projectje.

Mooi?

Maar fabeltastisch mooi was het zeker! (Klik op de foto's voor een vergroting.) Hoog vliegen voor een overzicht en laag vliegen door een kloof wisselden elkaar af. En als de piloot aan een touwtje trok tolde de ballon rond zodat je een 360 graden panorama kreeg.
Fantastico!

Maar we moesten nog gaan landen! (Morgen meer)

Turkije 3 - Beetje proppen, varen maar!

'Je meent het! Ging je echt daar je leven riskeren?' vroeg een vriendin, twijfelend aan mijn geestesgesteldheid.
Ja, dat ging ik, want dat er af en toe in Egypte eentje uit de lucht valt, wil niet zeggen dat het in Turkije niet veilig is om te varen. Echt 'one hundred procent safe' vertelde de nette ballonnenmeneer.
Hij kwam de avond voor de vaart naar het hotel, nam een serieus uitziende bedaarde piloot mee die volgens de ballonnenman al 20 jaar vaarervaring heeft. De man knikte ons vriendelijk en betrouwbaar toe en beantwoordde geen enkele vraag want hij sprak geen woord 'over de grens'.
We gaven de ballonnenman allemaal 150 euro, kregen daar geen ontvangstbewijs voor terug, want 'one hundred procent safe, madam' en hij vertrok met onze 1500 euro.

Twee dagen later gingen we varen want de ochtend na onze betaling was er te veel wind.
We werden om 5 uur 's ochtends opgehaald. Niet door de man die we gesproken hadden, maar door een TTB'tje.
Een Turks Testosteron Bommetje. Zo'n driftig rennende jonge knul met pikzwarte haren en dito ogen en in een veel te strakke spijkerbroek, waarvan je hoopt dat hij zijn rijbewijs al heeft. Die veel en luid tegen je schreeuwt. Iets dat ik vertaalde als 'Madam, snel snel!!!'

Hij haalde ons op in een busje en omdat het vroeg was en leeg op straat mocht hij best met 100 en luid bellend, door de rode stoplichten, door de straten van het stadje scheuren.
Ik vreesde dat ik er goed aan had gedaan de adoptie voor hond Zjors nog snel even met mijn vriendin te hebben geregeld (zij ging niet mee) want als we op deze manier doorgingen haalden we het startpunt van de ballonvaart niet eens.

Na een ontbijtje van twee overheerlijke kringelbroodjes met jam (in ieder geval een lekker laatste maaltje) ergens in een vage gelegenheid werden we 'opschieten, opschieten!!' in een ander busje gepropt met een ander TTB'tje, want onze jonge waaghals was al gevlogen.

Nog een kwartier rijden langs allerlei akkers waar ballonnen opgeblazen werden, en daar kwamen we hotsebotsend over de zandweg aan bij onze zwerm. Of toch niet, aan de andere kant van de weg bleek nog zo'n zwerm te liggen en daar moesten we 'snel, snel, opschieten!!' wezen. In de lucht voeren al tientallen ballonnen voor ons uit. Gingen die niet botsen dan?

Van de ballonmand die we passeerden mochten we geen foto maken, want die viel al om voor de start. Gelukkig liepen er overal zwaargewichten die steeds naar de juiste plek renden als er iets om dreigde te kieperen. Toeristen en goede naam gered!

'Snel, snel!!!!' we moesten haastig in ons eigen mandje, maar dat oogde al wat vol met Italianen en Argentijnen! De ballon was bovendien van een heel andere maatschappij en de piloot had zeker geen twintig vliegjaren, ik mocht hopen dat hij al 20 vlieguren had. Moesten we daar echt wel in? Er was ons een 'eigen' ballon beloofd met onze tien gasten.
Daarover was geen discussie mogelijk, want als we niet snel zelf instapten via de handige instapopeningen werden we bij kop en kont gepakt en over de rand van de mand gekieperd.


Er zouden 16 mensen in de mand passen, was ons twee dagen daarvoor verteld. Vier per vak. Maar dat bleek een misverstand, echt waar. Er konden er gemakkelijk 24 in en als daar wat Japannertjes en Chineesjes van kleine omvang bij zaten dan kon zo, hoppa, nummer 25 er ook nog wel bij. Beetje proppen.

Restte onze piloot nog slechts een ding: we kregen een kaart met afbeeldingen hoe we ons gehurkt en tegen elkaar gepakt, hangend aan de lussen van de mand, ontdaan van camera en bril moesten opstellen bij de landing.
Juist ja.
En wat was er dan waar van het vooraf vertelde verhaal dat de piloot zo loepzuiver kon landen dat hij de mand vliegend en wel op de aanhanger zou parkeren?
Dat bleek een andere piloot te zijn dan de onze.

We oefenden met stijgende verbazing de omvalnoodlanding even droog en 'voem!!!', we vertrokken.

(Morgen een vervolg. Klik op de foto's voor een vergroting)

Turkije 2 - Op naar de wereldvrede

Op de laatste dag van mijn vakantie bezocht ik de indrukwekkende 'Garten der Toleranz' in de buurt van Belek/Kadriye.
Naast elkaar, met de voordeuren naar elkaar gericht staan daar een kleine moskee, een kerkje en een synagoge. Allemaal modern, maar smaakvol.
Prachtige mozaïekpaden van rechtop gezette kiezelstenen verbinden de drie gebouwen symbolisch.
Hier wordt geschiedenis geschreven, dacht ik. Vanuit hier gaat de wereldvrede ontstaan! Want zeg nou zelf, veel oorlogen ontstaan alleen vanuit de gedachte dat je mensen die een andere god aanroepen zou moeten bestrijden.
Hier mag je naast elkaar of samen bidden tot eender welke god. Zelfs ongelovigen werden (ook in het Duits) op borden vriendelijk gevraagd zich eens te heroriënteren op hun keuze.

Ik vond het fascinerend deze gedachte aan te treffen in een islamitisch land van waaruit de laatste tijd toch ook weer meer berichten ons bereiken over weerstand tegen andere religies.

Enthousiast ging ik er thuis op Googlen in de hoop dat er veel over zou zijn geschreven in de media en dat het project uit 2004 in meer plaatsen in de wereld navolging zou hebben gevonden.
Maar ik vond er nauwelijks informatie over. En alle lijntjes die ik volgde via Google gingen rechtstreeks naar hotelsites van gelijkaardige 'toeristenfabrieken' van waaruit je heel gemakkelijk de plaats zou kunnen bezoeken.
Nog wat verder gravend zag ik dat de plaats was bedacht en gefinancierd door een consortium van 50 hotels die hoopten daardoor een toeristische attractie in hun regio toe te kunnen voegen aan de eenheidsworst die de Turkse Riviera is.
Dat is gelukt, volgens internet bezoeken zo'n 300 toeristen per dag de wonderlijke plaats. Toen ik er was zag ik in de verste verte echter geen toerist en ze zaten ook niet op het terras aan de overkant van de straat van de opdringerige Turkse jongen die graag een raki met me wilde drinken.

Klik op een foto voor een vergroting. Voor de liefhebbers heb ik eventueel nog meer foto's van de interieuren.